Khám phá những sự khác biệt nổi bật giữa Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Luật Bảo vệ môi trường 2014 và nhận thấy sự cần thiết của việc thực thi Luật Môi trường 2020 với sự đóng góp của các bên liên quan.
Môi trường là một trong những vấn đề quan trọng và cấp thiết nhất của thế giới hiện đại. Việc có các quy định và luật pháp chặt chẽ về môi trường là rất quan trọng để đảm bảo bảo vệ và bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên. Trong đó, Luật Bảo vệ môi trường 2020 sửa đổi là một trong những văn bản pháp luật quan trọng nhất để quản lý, bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Hãy cùng ARES tìm hiểu những quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường nhé!
Điểm mới Luật Bảo vệ môi trường 2020
Do đó, hãy cùng điểm qua 9 nội dung chính sách trong luật, quy định mới của Luật Bảo vệ môi trường 2020 này để hiểu rõ hơn về sự thay đổi của pháp luật môi trường tại Việt Nam.
Luật BVMT 2020: phát huy vai trò của cộng đồng dân cư
Theo đó, cộng đồng dân cư được quy định là một chủ thể trong công tác BVMT, có trách nhiệm tham gia và hưởng lợi từ các hoạt động bảo vệ môi trường.
Với quy định này, Luật Bảo vệ môi trường 2020 kỳ vọng sẽ góp phần phát huy hơn nữa vai trò của cộng đồng dân cư để nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường. Cụ thể là:
- Tăng tính đoàn kết, sáng tạo và duy trì các mô hình bảo vệ môi trường ngay tại cơ sở như mô hình đường làng, ngõ xóm xanh – sạch – đẹp, phân loại rác tại nguồn để bảo vệ môi trường trong hương;
- Đóng góp thông tin và giám sát môi trường, giải quyết các vấn đề môi trường liên quan trực tiếp đến dân cư như ô nhiễm không khí, đất, nước, sự cố môi trường, rác thải;
- Nâng cao hiệu quả tham vấn, phản biện và thực hiện quy định về môi trường bằng việc thuận lợi cho sự tham gia của cộng đồng;
- Tiền đề để thay đổi, bắt kịp với các nước tiên tiến.
Luật BVMT 2020: thay đổi phương thức quản lý môi trường và kiểm soát dự án đầu tư.
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đưa ra các tiêu chí môi trường cho dự án đầu tư và yêu cầu kiểm soát chặt chẽ những dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường. Hơn nữa, các dự án có công nghệ tiên tiến và thân thiện môi trường sẽ được thực hiện hậu kiểm và cắt giảm thủ tục hành chính. Trong luật được cụ thể như sau:
- Sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy quản lý môi trường, bảo vệ môi trường không chỉ là phòng ngừa, kiểm soát, xử lý chất thải, mà còn hài hòa với tự nhiên, khuyến khích bảo vệ và phát triển tự nhiên;
- Luật đặt ra các tiêu chuẩn, quy chuẩn môi trường nhằm đảm bảo người dân Việt Nam được hưởng chất lượng môi trường ngang bằng với các nước trên thế giới và hài hòa với quy định của quốc tế để góp phần thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu;
- Luật tiếp cận phương pháp quản lý môi trường xuyên suốt, khoa học đối với dự án đầu tư dựa trên các tiêu chí môi trường. Theo đó, dự án đầu tư được phân thành 4 nhóm: Có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao; có nguy cơ; ít có nguy cơ; không có nguy cơ tác động xấu đến môi trường;
- Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường sẽ áp dụng các cơ chế quản lý phù hợp tương ứng với từng đối tượng dự án cụ thể.
Luật BVMT 2020: bảo vệ môi trường không khí và nước được tập trung giải quyết.
Đối với nhiệm vụ bảo vệ môi trường nước, Luật BVMT 2020 chia thành 3 nhóm gồm BVMT nước mặt, BVMT nước dưới đất, và BVMT nước biển. Trong khi đó, Luật BVMT 2014 quy định về BVMT nước gồm nước sông, ao hồ, thuỷ lợi, thuỷ điện, môi trường nước dưới đất.
Xem thêm: Quan trắc nước thải tự động, liên tục theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020
Đối với nhiệm vụ BVMT không khí, Luật BVMT 2020 kế thừa luật BVMT 2014 trong việc BVMT không khí. Bên cạnh đó, Luật cũng bổ sung thêm quy định mới gồm:
- Người dân phải được thông báo và cảnh báo kịp thời về tình trạng ô nhiễm không khí nhằm giảm thiếu tác động đến sức khoẻ cộng đồng;
- Những nguồn phát thải phải được quan trắc, đánh giá, và kiểm soát theo đúng quy định;
- Xây dựng kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí cấp quốc gia và cấp tỉnh.
Luật BVMT 2020: Thúc đẩy phân loại rác thải tại nguồn
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đưa ra cơ chế thu phí rác thải dựa trên khối lượng hoặc thể tích để khuyến khích người dân phân loại rác thải.
Quy định rác thải sinh hoạt phải được phân loại thành 3 loại để giảm chi phí xử lý rác thải và giảm thiểu rác thải phát sinh tại nguồn, bao gồm: chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm; chất thải rắn sinh hoạt khác.
Chất thải công nghiệp cũng được phân thành 3 loại. Các tổ chức và cá nhân sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm, bao bì có khả năng tái chế/khó có khả năng tái chế phải thu hồi với tỷ lệ và quy cách bắt buộc hoặc thông qua hợp đồng dịch vụ hoặc cơ chế đóng góp tài chính để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì do mình sản xuất, nhập khẩu.
Luật BVMT 2020: Quản lý nhà nước sẽ được thực hiện bởi một cơ quan duy nhất
Luật mới đã bỏ qua thủ tục cấp giấy phép xả nước thải vào nguồn nước và công trình thủy lợi. Thay vào đó, nội dung này được tích hợp vào giấy phép môi trường để đồng bộ hóa trách nhiệm, thẩm quyền và nguyên tắc quản lý tổng hợp tài nguyên nước. Điều này giúp giảm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.
Luật Bảo vệ môi trường 2020 cũng tăng cường trách nhiệm, thẩm quyền tham gia, phản biện và đồng thuận của cơ quan quản lý công trình thủy lợi trong quá trình đánh giá tác động môi trường và cấp giấy phép môi trường đối với các cơ sở xả nước thải vào công trình thủy lợi.
Luật Bảo vệ môi trường 2020 cũng phân cấp mạnh mẽ cho địa phương bằng cách giao ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ trì, phối hợp với các bộ có liên quan thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án thuộc thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư của các bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành. Quy định này giúp bảo đảm quản lý thống nhất tại địa phương và thuận tiện cho công tác kiểm tra, giám sát, cấp phép sau này.
Luật BVMT 2020: kiểm toán môi trường được áp dụng cho doanh nghiệp và cơ quan sản xuất
Mục đích của quy định mới của Luật Bảo vệ môi trường 2020 này là để tăng cường khả năng quản lý môi trường của doanh nghiệp và giúp họ nhận biết lỗ hổng trong quản lý môi trường để có giải pháp điều chỉnh hoạt động quản lý môi trường được hiệu quả hơn.
Ngoài ra, kiểm toán nhà nước cũng sẽ kiểm toán lĩnh vực môi trường theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước và pháp luật có liên quan.
Luật BVMT 2020: ứng phó biến đổi khí hậu, thúc đẩy phát triển thị trường Carbon trong nước
Luật đã thêm các quy định mới về ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon. Những quy định này nêu rõ trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường, các bộ, ngành và địa phương liên quan đến việc thực hiện cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu và bảo vệ tầng ozon.
Đặc biệt, Luật BVMT 2020 còn quy định về thị trường Carbon như là công cụ để giảm phát thải khí nhà kính trong nước. Thị trường này cho phép đối tượng được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và có quyền trao đổi, mua bán trên thị trường carbon trong nước.
Các cơ quan quản lý, tổ chức liên quan cũng có trách nhiệm phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và luật cũng lộ trình và thời điểm triển khai thị trường này để phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của đất nước và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Luật BVMT 2020: bảo vệ di sản thiên nhiên dựa trên tiêu chí của quốc tế và điều kiện của Việt Nam
Nếu một đối tượng là di sản thiên nhiên đã được quy định trong pháp luật về lâm nghiệp, thủy sản, đa dạng sinh học và di sản văn hóa thì sẽ tiếp tục thực hiện các quy định này để tránh gây rối và lộn xộn.
Mục đích của quy định này trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 là để hoàn thiện hành lang pháp lý bảo vệ di sản thiên nhiên, phù hợp với pháp luật quốc tế về di sản thế giới và đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế.
Luật BVMT 2020: phát triển mô hình tăng trưởng kinh tế bền vững và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn
Chính phủ muốn phát triển kinh tế một cách bền vững bằng cách tạo ra các chính sách để phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn và sử dụng các nguồn tài nguyên tự nhiên một cách hiệu quả. Tuy nhiên, để thực hiện được điều này cần có cơ sở pháp lý để đảm bảo các mô hình kinh tế này được áp dụng một cách chính xác và hiệu quả.
Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã:
- Sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường 2020 để bổ sung các chính sách về phát triển các ngành công nghiệp môi trường, dịch vụ môi trường, sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường;
- Ưu tiên việc sử dụng ngân sách nhà nước để mua các sản phẩm và dịch vụ xanh;
- Khuyến khích việc sử dụng các nguồn tài nguyên tự nhiên một cách bền vững và tạo ra các chính sách về tín dụng xanh và trái phiếu xanh để huy động các nguồn tài nguyên xã hội cho bảo vệ môi trường.
Sửa đổi, bổ sung trong Luật Bảo vệ môi trường 2020
Làm rõ một số từ ngữ trong Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã chỉnh sửa 11 và bổ sung 12 từ ngữ (môi trường, hoạt động BVMT, chất thải, quy hoạch BVMT, ĐTM, quan trắc môi trường, hạ tầng kỹ thuật BVMT, công nghệ tốt nhất hiện có, cộng đồng dân cư; giấy phép môi trường, nhãn sinh thái…); Luật đã bỏ 07 từ ngữ (phát triển bền vững, công nghiệp môi trường, kiểm soát ô nhiễm, an ninh môi trường…).
(Điều 3 Luật BVMT năm 2020)
Các quy định về thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định trách nhiệm của các bộ và UBND trong việc tổ chức kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường. Luật đã bổ sung quy định về tần suất thanh tra BVMT và áp dụng kiểm tra đột xuất theo quy định đặc thù không cần công bố trước để tăng hiệu quả. Ngoài ra, các đối tượng chấp hành tốt công tác BVMT sẽ được thanh tra ít nhất một lần trong hai năm. Mục đích của việc bổ sung quy định này là giảm thiểu sự phiền hà, chồng chéo cho doanh nghiệp.
Luật đã bổ sung thêm quy định về việc kiểm tra việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường của các cơ quan nhà nước. Các cơ quan này sẽ phối hợp với nhau để tránh tình trạng chồng chéo. Bên cạnh đó, lực lượng cảnh sát môi trường chỉ sẽ thực hiện kiểm tra nếu có dấu hiệu tội phạm hoặc có tố giác, tin báo về tội phạm về môi trường hoặc theo kế hoạch được Bộ trưởng Bộ TN&MT hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt.
Để giúp bảo vệ môi trường, các lực lượng thanh tra xây dựng, giao thông, tổ chức, cá nhân quản lý công viên, khu vui chơi, giải trí, khu du lịch… sẽ được cho phép xử lý các hành vi vi phạm về BVMT trong các hoạt động xây dựng, phương tiện tham gia giao thông và nơi công cộng. Các quy định mới sẽ cho phép các lực lượng này xử phạt nhanh bằng biên lai thu tiền trực tiếp và giữ lại một phần hoặc toàn bộ số tiền xử phạt để duy trì hoạt động BVMT.
Để nâng cao hiệu quả xử lý vi phạm hành chính về BVMT, Luật Bảo vệ môi trường 2020 sẽ bổ sung việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác như lao động công ích, giáo dục tại các khu vực xã, phường, thị trấn hoặc đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc. Các quy định mới sẽ đảm bảo tính khả thi và tính răn đe đối với cá nhân có hành vi vi phạm về BVMT tại nơi công cộng.
(Điều 160, 161 Luật BVMT năm 2020)
Xem thêm: Luật Tài nguyên nước 2012: Khung pháp lý về bảo vệ tài nguyên nước
Một số điều của một số luật có liên quan đến Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã được sửa đổi và bổ sung một số quy định mới, bao gồm những điều sau:
- Hủy bỏ mục Điều 7 về “Sửa đổi, bổ sung một số điều của BVMT” trong Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật liên quan đến quy hoạch số 35/2018/QH14;
- Bãi bỏ mục Điều 99 về “Sửa đổi điểm a khoản 2 Điều 25 của Luật BVMT số 55/2014/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 35/2018/QH14” trong Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14;
- Cập nhật Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện liên quan đến môi trường bằng cách loại bỏ 02 loại hình kinh doanh có điều kiện là nhập khẩu tàu cũ để phá dỡ và vận chuyển CTNH;
- Sửa đổi và bổ sung một số điều liên quan đến BVMT và xả nước thải trong các Luật Tài nguyên nước, Luật Thủy lợi, Luật Xử lý vi phạm hành chính để đảm bảo tính thống nhất với các hệ thống pháp luật hiện hành.
(Điều 169 Luật BVMT năm 2020)
Các điều khoản chuyển tiếp trong Luật Bảo vệ môi trường 2020
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã được sửa đổi và bổ sung các điều khoản để giải quyết các tình huống xảy ra khi các quy định pháp luật về BVMT giao nhau, đồng thời đảm bảo tính thống nhất trong việc thực hiện các quy định này.
(Điều 171 Luật BVMT năm 2020)
Lời kết
Từ những sự khác biệt nổi bật giữa Luật Bảo vệ môi trường 2020 sửa đổi và Luật Môi trường 2014, chúng ta nhận thấy rằng việc thực thi Luật Môi trường năm 2020 đòi hỏi sự cố gắng và nỗ lực từ các cơ quan quản lý, người dân và doanh nghiệp.
Việc rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến Luật Môi trường và tập trung tuyên truyền, phổ biến Luật đến các đối tượng liên quan là những điều cần thiết để đưa Luật vào cuộc sống và đảm bảo hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường.
Ngoài ra, việc có sự quyết tâm, vào cuộc tích cực của các cơ quan quản lý, người dân và doanh nghiệp sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Nguồn
[1] chinhphu.vn. Luật số 72/2020/QH14 của Quốc hội: Luật Bảo vệ môi trường, 02/03/2023, từ <https://vanban.chinhphu.vn> [2] tapchicongsan.org.vn.Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) năm 2020 tạo bước tiến lớn trong công tác bảo vệ môi trường ở nước ta, 02/03/2023, từ <https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/bao-ve-moi-truong/-/2018/826011/luat-bao-ve-moi-truong-%28sua-doi%29-nam-2020-tao-buoc-tien-lon-trong-cong-tac-bao-ve-moi-truong-o%C2%A0nuoc-ta.aspx>
