Kinh tế tuần hoàn (KTTH) đang trở thành một xu hướng phát triển bền vững được nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, chú trọng. Việc chuyển đổi từ mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống sang KTTH không chỉ giúp doanh nghiệp nắm bắt những cơ hội mới và đạt được lợi thế cạnh tranh, mà còn góp phần đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc.
Tuy nhiên, quá trình này không hề dễ dàng và đòi hỏi sự nỗ lực từ nhiều phía. Bài viết này sẽ phân tích tình hình thực hiện KTTH ở thời điểm hiện tại, những cơ hội và thách thức mà Việt Nam đang đối mặt.
Tình hình thực hiện kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam
Việt Nam đã có chủ trương và đường lối của Đảng về phát triển KTTH. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 tại điều 142 đã quy định về phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn, tiếp đến là cụ thể hóa trong Nghị định 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ và Quyết định 687/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Phê duyệt Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam” ban hành ngày 07/6/2022.
Những văn bản pháp luật này đã tạo động lực to lớn cho đổi mới sáng tạo gắn liền với thúc đẩy tăng trưởng xanh, tái cơ cấu nền kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao hiệu quả.
Cơ hội từ kinh tế tuần hoàn
Tăng trưởng kinh tế tuần hoàn
Một nghiên cứu của Ủy ban Châu Âu (2020) ước tính rằng việc áp dụng các nguyên tắc KTTH trong toàn bộ nền kinh tế EU có khả năng tăng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của EU thêm 0,5% vào năm 2030, tạo ra khoảng 700.000 việc làm mới. Tương tự, Việt Nam cũng có thể tận dụng KTTH để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia.
Ví dụ, ý tưởng kinh doanh tái chế cà phê thành ống hút mang lại giá trị kinh tế cao và giúp tiết kiệm tài nguyên, có tiềm năng thúc đẩy phát triển bền vững và tạo việc làm mới.
Bạn có thể quan tâm đến những câu hỏi sau:
- Mô hình kinh tế tuần hoàn có thể mang lại những lợi ích gì?
- Những thách thức trong việc khuyến khích đầu tư và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn là gì?
Tiết kiệm chi phí và tăng khả năng cạnh tranh
Các công ty sản xuất ở EU chi trung bình khoảng 40% ngân sách cho nguyên vật liệu. Bằng cách áp dụng các nguyên tắc KTTH, các doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí thông qua giảm lãng phí, tăng khả năng cạnh tranh, khả năng phục hồi cao hơn trước biến động giá tài nguyên, hình ảnh thương hiệu mạnh hơn và các nguồn doanh thu mới.
Đổi mới và hợp tác
Việc chuyển đổi sang KTTH truyền cảm hứng cho sự đổi mới, thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan và góp phần đạt được các mục tiêu bền vững toàn cầu như Mục tiêu Phát triển Bền vững (MTPTBV) của Liên hợp quốc. Các doanh nghiệp phải phát triển các chiến lược toàn diện kết hợp thiết kế sản phẩm, quản lý chuỗi cung ứng, đổi mới mô hình kinh doanh và sự tham gia của các bên liên quan.
Thách thức trong quá trình thực hiện kinh tế tuần hoàn
Sự cứng nhắc của bộ công cụ đánh giá
Việt Nam đã có bộ công cụ đánh giá mô hình kinh doanh áp dụng KTTH (Điều 5, Thông tư 13/2023/TT-BKHĐT). Tuy nhiên, bộ công cụ này còn cứng nhắc, chưa linh hoạt đối với từng doanh nghiệp. Thực tế, mô hình KTTH được thực hiện chủ yếu ở các doanh nghiệp lớn, trong khi các cơ sở, doanh nghiệp nhỏ lẻ hầu như chưa có sự thay đổi.
Thiếu hệ thống pháp luật hoàn chỉnh
Việt Nam cần hệ thống hóa pháp luật về KTTH; cần tạo ra một chiến lược dài hạn, cụ thể, quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện KTTH. Việc xây dựng cơ quan chuyên môn để quản lý, giám sát việc vận hành và phát triển của mô hình này là cần thiết để đảm bảo cho việc mô hình phát triển theo đúng quỹ đạo của nó.
Khả năng thích ứng và giám sát
Để chuyển đổi sang KTTH thành công, các doanh nghiệp phải phát triển các chiến lược toàn diện kết hợp thiết kế sản phẩm, quản lý chuỗi cung ứng, đổi mới mô hình kinh doanh và sự tham gia của các bên liên quan. Ngoài ra, cần phải có sự thích ứng, giám sát và nâng cao liên tục để tối đa hóa lợi ích.
Giải pháp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam
Linh hoạt hóa bộ công cụ đánh giá
Tận dụng sự linh hoạt của công cụ đề xuất, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể sử dụng công cụ này như một gợi ý hướng dẫn để vạch ra các chính sách phù hợp với lợi thế của bản thân, ưu tiên các chỉ số có trọng số cao; từng bước thực hiện chuyển đổi mô hình sản xuất tuyến tính thành mô hình KTTH.
Xây dựng chiến lược dài hạn
Việt Nam cần hệ thống hóa pháp luật về KTTH; cần tạo ra một chiến lược dài hạn, cụ thể, quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện KTTH. Việc xây dựng cơ quan chuyên môn để quản lý, giám sát việc vận hành và phát triển của mô hình này là cần thiết để đảm bảo cho việc mô hình phát triển theo đúng quỹ đạo của nó.
Khuyến khích đổi mới và hợp tác
Việc chuyển đổi sang KTTH truyền cảm hứng cho sự đổi mới, thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan và góp phần đạt được các mục tiêu bền vững toàn cầu như Mục tiêu Phát triển Bền vững (MTPTBV) của Liên hợp quốc. Các doanh nghiệp phải phát triển các chiến lược toàn diện kết hợp thiết kế sản phẩm, quản lý chuỗi cung ứng, đổi mới mô hình kinh doanh và sự tham gia của các bên liên quan.
05 bài học trong Ebook kỷ yếu về kinh tế tuần hoàn
Chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn
- Tác giả: ThS. Nguyễn Thanh Quảng, TS. Lê Minh Quang, TS. Lưu Lệ Quyên
- Nội dung chính: Bài viết này nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn (KTTH) trong phát triển bền vững. Nó cung cấp các số liệu và nghiên cứu cụ thể từ EU, cho thấy việc áp dụng các nguyên tắc KTTH có thể tăng GDP và tạo ra việc làm mới. Các doanh nghiệp được khuyến khích kết hợp các nguyên tắc KTTH để chuyển đổi từ mô hình tuyến tính sang hệ thống khép kín, bền vững.
Nghiên cứu thị trường cho Việt Nam: Cơ hội và rào cản đối với tuần hoàn nhựa
- Tác giả: The World Bank Group | IFC
- Nội dung chính: Bài viết này cung cấp một cái nhìn tổng quan về cơ hội và rào cản đối với việc áp dụng KTTH trong ngành nhựa tại Việt Nam. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các chiến lược toàn diện và sự tham gia của các bên liên quan để tối đa hóa lợi ích từ KTTH.
Cộng đồng chuyển đổi xanh & Phát triển bền vững ký tuyên bố BRIDGE TO
- Nội dung chính: Tập trung vào các hoạt động và sáng kiến của cộng đồng Chuyển Đổi Xanh & Phát Triển Bền Vững (GXS) trong việc thúc đẩy KTTH. Nó cung cấp thông tin về các phiên thảo luận và tọa đàm, nơi các chuyên gia và doanh nghiệp chia sẻ kinh nghiệm và mô hình KTTH nổi bật.
Các hoạt động nổi bật của chương trình
- Nội dung chính: Chương trình bao gồm các phiên phát sóng chính thức từ Diễn đàn Kinh tế Tuần hoàn Thế giới, tọa đàm “Kinh tế tuần hoàn: Từ thế giới đến Việt Nam”, và các bài tham luận từ kinh nghiệm quốc tế trong KTTH. Các hoạt động này mang lại những thông tin quý giá về các xu hướng và sáng kiến KTTH trên toàn cầu.
Động lực và mục đích nghiên cứu
- Nội dung chính: Nhấn mạnh động lực và mục đích của việc nghiên cứu KTTH, bao gồm việc tiết kiệm chi phí, tăng khả năng cạnh tranh, khả năng phục hồi cao hơn trước biến động giá tài nguyên, và góp phần đạt được các mục tiêu bền vững toàn cầu.
Khuyến khích đổi mới và hợp tác
- Nội dung chính: Việc chuyển đổi sang KTTH truyền cảm hứng cho sự đổi mới, thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan và góp phần đạt được các mục tiêu bền vững toàn cầu. Các doanh nghiệp phải phát triển các chiến lược toàn diện kết hợp thiết kế sản phẩm, quản lý chuỗi cung ứng, đổi mới mô hình kinh doanh và sự tham gia của các bên liên quan.
Kết luận
Việt Nam đang đứng trước cơ hội rất lớn để thúc đẩy phát triển KTTH nhờ những thuận lợi và bài học kinh nghiệm xây dựng chính sách pháp luật từ các quốc gia đi trước, sự phát triển của cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Với sự hỗ trợ từ chính phủ và sự nỗ lực của các doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được những thành tựu đáng kể trong việc phát triển KTTH. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần có sự linh hoạt trong việc áp dụng các công cụ đánh giá, xây dựng chiến lược dài hạn và khuyến khích sự đổi mới và hợp tác giữa các bên liên quan.
