Việt Nam là một quốc gia nằm ở vị trí dưới lưu của nhiều con sông và một số nguồn nước ngầm quốc tế, tài nguyên nước của nước ta đang gặp nguy hiểm nghiêm trọng từ các mối đe dọa bên ngoài lãnh thổ quốc gia. Trong hoàn cảnh này, việc thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm củng cố hệ thống pháp lý để bảo vệ tài nguyên nước đã trở thành một nhiệm vụ cấp bách không thể thiếu.
Để đảm bảo sự bền vững và hiệu quả trong việc quản lý tài nguyên quý giá này, Luật Tài nguyên nước 2012 đã được ban hành và đưa ra các quy định chi tiết. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tổng hợp các luật liên quan đến bảo vệ tài nguyên nước, đồng thời điểm qua các văn bản pháp quy cấp dưới của Luật Tài nguyên nước 2012 và cũng nhắc đến những văn bản pháp lý chưa được ban hành.
| Số hiệu | 17/2012/QH13 |
| Loại văn bản | Luật |
| Lĩnh vực, ngành | Tài nguyên – Môi trường |
| Nơi ban hành | Quốc hội |
| Người ký | Nguyễn Sinh Hùng |
| Ngày ban hành | 21/06/2012 |
| Tình trạng | Còn hiệu lực |
Tổng hợp các luật liên quan đến bảo vệ tài nguyên nước
| STT | Tên | Số hiệu | Ngày ban hành | Ngày có hiệu lực | Ghi chú |
| 1 | Luật Tài nguyên nước | 17/2012/QH13 | 21/06/2012 | 1/1/2013 | Thay thế Luật Tài nguyên nước năm 1998 |
| 2 | Luật Giao thông đường thuỷ nội địa | 23/2004/QH11 | 15/06/2004 | 15/06/2004 | |
| 3 | Luật Đa dạng sinh học | 20/2008/QH12 | 11/13/2008 | 7/1/2009 | |
| 4 | Luật Bảo vệ môi trường | 72/2020/QH14 | 17/11/2020 | 01/01/2022 | Thay thế Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 |
| 5 | Luật Xây dựng | 50/2014/QH13 | 18/06/2014 | 01/01/2015 | Thay thế Luật xây dựng 2003 |
| 6 | Luật Khí tượng thuỷ văn | 90/2015/QH13 | 23/11/2015 | 01/07/2016 | |
| 7 | Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Giao thông đường thuỷ nội địa | 48/2014/QH13 | 1/1/2015 | ||
| 8 | Luật Phí và Lệ phí | 97/2015/QH13 | 11/25/2015 | 1/1/2017 | Thay thế Nghị định về Phí và Lệ phí chính thức |
| 9 | Luật Thủy lợi | 08/2017/QH12 | 05/19/2017 | ||
| 10 | Luật Quy hoạch | 21/2017/QH12 | 11/24/2017 | 1/1/2019. | Các quy định của Luật này về phát triển, đánh giá kế hoạch tổng thể quốc gia, vùng và tỉnh thành đã có hiệu lực từ ngày 01/3/2018. |
| 11 | Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của 37 luật liên quan đến quy hoạch. | 35/2018/QH12 | 11/20/2018 | 1/1/2019 |
Các văn bản pháp quy cấp dưới của Luật Tài nguyên nước 2012
Các Nghị định quy định một số điều của Luật tài nguyên nước 2012
| STT | Tên Nghị định | Số hiệu | Ngày ban hành | Ngày có hiệu lực | Nội dung chính |
| 1 | Các quy định về một số điều của Luật Tài nguyên nước | 201/2013/NĐ-CP | 27/11/2013 | 1/2/2014 | Các quy định chi tiết về một số điều của Luật Tài nguyên nước |
| 2 | Các quy định về phát triển và quản lý hành lang bảo vệ nguồn nước. | 43/2015/NĐ-CP | 6/5/2015 | 1/7/2015 | Các quy định về phát triển và quản lý khu vực hành lang bảo vệ nguồn nước cho các nguồn nước được quy định theo Điều 31 của Luật Tài nguyên nước. |
| 3 | Các quy định về ưu đãi cho việc sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả. | 54/2015/NĐ-CP | 8/6/2015 | 1/8/2015 | Các quy định về các ưu đãi về vay vốn, giảm và miễn thuế cho việc sử dụng nước hiệu quả và tiết kiệm. |
| 4 | Các quy định về một số điều kiện đối với đầu tư và hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên và môi trường (Chương II: Điều kiện đầu tư và hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên nước). | 60/2016/NĐ-CP | 1/7/2016 | 1/7/2016 | Các quy định về một số điều kiện đối với đầu tư và hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên nước, khoáng sản và bảo vệ môi trường, bao gồm: a) Điều kiện để cấp giấy phép khai thác nước dưới đất. b) Điều kiện về năng lực của cơ quan thực hiện công tác khảo sát cơ bản tài nguyên nước, tư vấn lập quy hoạch tài nguyên nước; điều kiện về năng lực của các cơ quan và cá nhân tư vấn lập đề xuất dự án, báo cáo trong hồ sơ xin cấp giấy phép tài nguyên nước. |
| 5 | Các quy định về phương pháp tính toán và mức độ thu phí cho việc cấp quyền khai thác tài nguyên nước. | 82/2017/NĐ-CP | 17/7/2017 | 1/9/2017 | Các quy định về phương pháp tính toán, mức độ thu phí cho việc cấp quyền khai thác tài nguyên nước đối với các cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân liên quan. |
| 6 | Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản. | 33/2017/NĐ-CP | 3/4/2017 | 20/5/2017 | Các quy định về hành vi vi phạm và mức độ xử phạt trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản. |
| 7 | Các quy định về hạn chế khai thác nước dưới đất. | 167/2018/NĐ-CP | 26/12/2018 | 1/2/2019 | Các quy định về việc hạn chế khai thác nước dưới đất trong khu vực chứa nước ngọt trên lãnh thổ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. |
| 8 | Sửa đổi một số điều của các nghị định liên quan đến điều kiện đầu tư và hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên và môi trường (sửa đổi Điều 4 và Điều 6 của Nghị định 60/2016 liên quan đến tài nguyên nước). | 136/2018/NĐ-CP | 5/10/2018 | 5/10/2018 | Sửa đổi, bãi bỏ một số điều của Nghị định số 60/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 của Chính phủ quy định một số điều kiện đối với đầu tư và hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên thiên nhiên và môi trường: Điều kiện để cấp giấy phép khoan nước dưới đất; điều kiện về đội ngũ nhân viên chuyên môn của cơ quan tham gia thực hiện dự án và kế hoạch khảo sát cơ bản, tư vấn quy hoạch tài nguyên nước. |
Các Thông tư quy định một số điều của Luật tài nguyên nước 2012
| STT | Tên thông tư | Số hiệu | Ngày ban hành | Ngày có hiệu lực | Nội dung chính |
| 1 | Quy định về kỹ thuật khảo sát và đánh giá tài nguyên nước mặt. | 12/2014/ TT-BTNMT | 17/2/2014 | 7/4/2014 | Về nội dung khảo sát, đánh giá tài nguyên nước mặt và hướng dẫn kỹ thuật khảo sát, đánh giá tài nguyên nước mặt. |
| 2 | Quy định về điều kiện năng lực của các cơ quan và cá nhân tham gia vào khảo sát cơ bản tài nguyên nước, tư vấn lập quy hoạch tài nguyên nước, phát triển dự án, báo cáo trong hồ sơ xin cấp giấy phép tài nguyên nước. | 56/2014/ TT-BTNMT | 24/9/2014 | 10/11/2014 | Văn bản này quy định về điều kiện năng lực của các cơ quan và cá nhân thực hiện khảo sát cơ bản tài nguyên nước theo Khoản 4 Điều 13; điều kiện năng lực của các tư vấn viên lập kế hoạch tài nguyên nước theo quy định tại Điều 23 Luật Tài nguyên nước và quy định về năng lực của các cơ quan và cá nhân lập kế hoạch và báo cáo trong hồ sơ xin cấp giấy phép tài nguyên nước theo Khoản 2 Điều 20 Nghị định số 201/2013/NĐ-CP. |
| 3 | Quy định về kỹ thuật lập quy hoạch tài nguyên nước. | 42/2015/ TT-BTNMT | 29/9/2015 | 1/1/2016 | Quy định chi tiết về kỹ thuật, sản phẩm của nhiệm vụ lập quy hoạch tài nguyên nước; lập quy hoạch tài nguyên nước đối với: lưu vực sông liên tỉnh; nguồn nước liên tỉnh; tài nguyên nước của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. |
| 4 | Kế hoạch chung về xác định và công bố khu vực bảo vệ vệ sinh cho nước sinh hoạt. | 24/2016/ TT-BTNMT | 9/9/2016 | 25/10/2016 | Quy định về việc xác định và công bố khu vực bảo vệ vệ sinh cho nước sinh hoạt, trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện. |
| 5 | Quy định về giám sát việc khai thác và sử dụng tài nguyên nước. | 47/2017/ TT-BTNMT | 7/11/2017 | 22/12/2017 | Quy định về giám sát khai thác và sử dụng tài nguyên nước: thủ tục giám sát, hệ thống giám sát, trách nhiệm của các bên liên quan. |
| 6 | Quy định về việc xác định lưu lượng tối thiểu của sông, rạch và hạ lưu hồ chứa, đập. | 64/2017/ TT-BTNMT | 22/12/2017 | 5/2/2018 | Quy định về phương pháp xác định lưu lượng tối thiểu của sông, rạch, kênh, mương (gọi chung là sông, rạch) và hạ lưu hồ chứa, đập (gọi chung là hồ chứa). |
| 7 | Quy định về kỹ thuật xác định lưu lượng tối thiểu trên các sông, rạch và phát triển quy trình vận hành giữa các hồ chứa. | 65/2017/ TT-BTNMT | 22/12/2017 | 2/2/2018 | Quy định về các kỹ thuật xác định, xem xét và điều chỉnh lưu lượng tối thiểu trên các sông, rạch khi không có hồ chứa và đập; sau khi có hồ chứa và đập, và quá trình phát triển, xem xét và điều chỉnh quá trình vận hành giữa các hồ chứa. |
| 8 | Quy định về đánh giá khả năng tiếp nhận nước thải, khả năng tải nước nguồn của sông và ao. | 76/2017/ TT-BTNMT | 29/12/2017 | 1/3/2018 | Quy định về đánh giá khả năng tiếp nhận nước thải, khả năng tải nước nguồn của sông, rạch, kênh, mương và ao (thông thường gọi là khả năng tiếp nhận nước thải, tải nước nguồn sông và ao). |
| 9 | Quy định về nội dung, mẫu biểu, báo cáo trong lĩnh vực tài nguyên nước. | 31/2018/ TT-BTNMT | 26/12/2018 | 10/2/2019 | Quy định về nội dung, mẫu biểu báo cáo trong lĩnh vực tài nguyên nước, bao gồm: báo cáo tài nguyên nước quốc gia, báo cáo chuyên đề về tài nguyên nước, báo cáo về việc sử dụng tài nguyên nước và báo cáo về khai thác và sử dụng tài nguyên nước, xả nước thải ra nguồn nước. |
| 10 | Ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh tế cho công tác giám sát và dự báo tài nguyên nước. | 01/2015/ TT-BTNMT | 9/1/2015 | 24/2/2015 | |
| 11 | Ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh tế cho lập quy hoạch và sửa đổi quy hoạch tài nguyên nước. | 15/2017/ TT-BTNMT | 21/7/2017 | 7/9/2017 | |
| 12 | Ban hành yêu cầu kỹ thuật và các tiêu chuẩn kinh tế và kỹ thuật cho công tác khảo sát, đánh giá tình trạng khai thác và sử dụng tài nguyên nước. | 16/2017/ TT-BTNMT | 25/7/2017 | 15/9/2017 | |
| 13 | Ban hành các tiêu chuẩn kinh tế và kỹ thuật cho công tác khảo sát, đánh giá tài nguyên nước. | 30/2017/ TT-BTNMT | 11/9/2017 | 26/10/2017 | |
| 14 | Ban hành yêu cầu kỹ thuật và các tiêu chuẩn kinh tế và kỹ thuật cho công tác khảo sát, đo lường tài nguyên nước, đánh giá và dự báo tài nguyên nước bằng mô hình lưu vực sông. | 36/2017/ TT-BTNMT | 6/10/2017 | 21/11/2017 | |
| 15 | Ban hành yêu cầu kỹ thuật và các tiêu chuẩn kinh tế và kỹ thuật cho công tác khảo sát, đánh giá tình trạng xả nước thải ra nguồn nước. | 37/2017/ TT-BTNMT | 6/10/2017 | 21/11/2017 | |
| 16 | Ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh tế cho xác định lưu lượng tối thiểu trên các sông, rạch và phát triển quy trình vận hành giữa các hồ chứa. | 71/2017/ TT-BTNMT | 2/2/2017 | 12/2/2017 | |
| 17 | Quy định về kỹ thuật địa chất xác định chất lượng nước dưới đất với tỷ lệ 1:25.000. | 08/2014/ TT-BTNMT | 7/4/2014 | 7/4/2014 | |
| 18 | Quy định về kỹ thuật địa chất xác định chất lượng nước dưới đất với tỷ lệ 1:50.000. | 09/2014/ TT-BTNMT | 17/2/2014 | 17/4/2014 | |
| 19 | Quy định về kỹ thuật địa chất xác định chất lượng nước dưới đất với tỷ lệ 1:100.000. | 10/2014/ TT-BTNMT | 17/2/2014 | 17/4/2014 | |
| 20 | Quy định về kỹ thuật địa chất xác định chất lượng nước dưới đất với tỷ lệ 1:200.000. | 11/2014/ TT-BTNMT | 17/2/2014 | 17/4/2014 | |
| 21 | Các kỹ thuật khảo sát và đánh giá tài nguyên nước dưới đất. | 13/2014/ TT-BTNMT | 17/2/2014 | 7/4/2014 | |
| 22 | Quy định về đăng ký khai thác nước dưới đất, mẫu hồ sơ đề nghị cấp, gia hạn, điều chỉnh và cấp lại giấy phép tài nguyên nước. | 27/2014/ TT-BTNMT | 30/5/2014 | 15/7/2014 | |
| 23 | Quy định về việc thực hiện khoan nước dưới đất. | 40/2014/ TT-BTNMT | 11/72014 | 26/8/2014 | |
| 24 | Bảo vệ nước dưới đất trong quá trình khai thác và khoan nước dưới đất. | 25/2015/ TT-BTNMT | |||
| 25 | Quy định về xử lý và lấp đầy các giếng không sử dụng. | 72/2017/ TT-BTNMT | 29/12/2017 | 12/2/2018 | |
| 26 | Quy định về bảo vệ nước dưới đất trong quá trình khoan, đào, khám phá và khai thác nước dưới đất. | 75/2017/ TT-BTNMT | 29/12/2017 | 12/2/2018 | |
| 27 | Các kỹ thuật khảo sát và đánh giá tài nguyên nước dưới đất. | 34/2018/ TT-BTNMT | 26/12/2018 | 2/10/2018 | |
| 28 | Các kỹ thuật bơm nước từ phòng thí nghiệm trong khảo sát và đánh giá tài nguyên nước dưới đất. | 08/2015/ TT-BTNMT | 26/2/2015 | 15/4/2015 | |
| 29 | Các kỹ thuật khoan trong khảo sát, đánh giá và khám phá tài nguyên nước dưới đất. | 59/2015/ TT-BTNMT | 14/12/2015 | 05/02/2016 | |
| 30 | Ban hành các chỉ số đánh giá chất lượng dịch vụ công trong vận hành giữa các hồ chứa trong lưu vực sông liên tỉnh. | 19/2018/ TT-BTNMT | 5/11/2018 | 20/12/2018 |
Các văn bản pháp lý chưa được ban hành theo Luật tài nguyên nước 2012
Chính phủ đã tổng kết một số văn bản pháp luật cần được ban hành để thực hiện các quy định chưa hoàn thiện của Luật Tài nguyên nước năm 2012 và các Nghị định liên quan.
Các văn bản pháp luật dưới đây, do MONRE chịu trách nhiệm, chưa được ban hành:
06 điều chưa được quy định trong Luật Tài nguyên nước 2012
- Một “Kế hoạch tổng thể về khảo sát cơ bản“‘ được yêu cầu theo Điều 10. Đây là một cuộc đánh giá tài nguyên nước quốc gia. Một bản dự thảo đã được MONRE chuẩn bị và đang được xem xét bởi các bộ, tuy nhiên vẫn chưa hoàn thiện và chưa được trình lên Thủ tướng để duyệt (theo Điều 10). Đến nay, đã thực hiện một số cuộc khảo sát tài nguyên nước riêng lẻ, nhưng chưa có kế hoạch tổng thể.
- Kế hoạch bảo vệ, khai thác và sử dụng tài nguyên nước trên địa bàn liên quốc gia. Hiện đang được MONRE chuẩn bị và cần được trình lên Thủ tướng để duyệt (theo Điều 21 (1a)).
- Quy hoạch sông ngòi liên tỉnh hợp nhất: MoNRE đã phát triển và phê duyệt cho hai lưu vực sông cụ thể là sông Hồng-Thai Bình và sông Sê San-Srepok. Các lưu vực còn lại vẫn cần được phát triển và phê duyệt (theo Điều 21 (1b)).
- Kế hoạch phục hồi tài nguyên nước: Vẫn chưa có sự phê duyệt từ Thủ tướng (theo Điều 7).
- Danh sách hồ, ao và đầm không được phép lấp đầy: Danh sách này vẫn chưa được ban hành.
- Bảo vệ bờ sông liên tỉnh: Vẫn chưa được ban hành.
02 điều chưa được quy định trong Nghị định 201/2013
- Kiểm kê tài nguyên nước. Nghị định 201/2013 yêu cầu MONRE thực hiện kiểm kê tài nguyên nước hàng năm một lần và chuẩn bị báo cáo kiểm kê dựa trên các mẫu do MONRE ban hành. Thông tư số 31/2018 quy định hình thức báo cáo về tài nguyên nước bao gồm báo cáo tài nguyên nước quốc gia trong năm. Tuy nhiên, báo cáo kiểm kê vẫn chưa hoàn thiện.
- Tiêu chuẩn cơ sở dữ liệu tài nguyên nước: Chưa được ban hành.
01 điều chưa được quy định trong Nghị định 43/2015
- Hướng dẫn về đường hành lang bảo vệ tài nguyên nước vẫn chưa được ban hành.
01 điều chưa được quy định trong Nghị định 54/2015
- Xác định khu vực khan hiếm nước ngọt và khu vực xâm nhập mặn vẫn chưa được ban hành.
Các Bộ ngành khác
Các văn bản pháp luật sau đây do các Bộ ngành khác chịu trách nhiệm cũng chưa được ban hành (được quy định bởi Nghị định 54/2015 – Phụ lục 9).
- Bộ Khoa học và Công nghệ: một mục liên quan đến tiêu chuẩn công nghệ tiết kiệm nước.
- Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: hai mục liên quan đến: (i) tiêu chuẩn công nghệ tiết kiệm nước trong nông nghiệp và (ii) phương pháp xác định tái sử dụng nước.
- Bộ Tài chính: ba mục liên quan đến: (i) điều kiện ưu đãi; (ii) vay ưu đãi; và (iii) giảm thuế và miễn thuế.
Lấy ý kiến lần đầu đối với dự án Luật tài nguyên nước (sửa đổi)
Sau 10 năm triển khai, Luật Tài nguyên nước 2012 đã bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế, bất cập như: Một số quy định còn có sự giao thoa, chồng chéo với các Luật mới ban hành gần đây; quản lý tài nguyên nước chưa tiếp cận ở góc độ quản trị nước; thiếu khung pháp lý cho an ninh nguồn nước; thiếu cơ chế chính sách khuyến khích xã hội hóa và cơ chế khuyến khích, cũng như chế tài sử dụng nước tiết kiệm…
Tại Nghị quyết số 50/2022 ngày 13/6/2022 của Quốc hội về bổ sung Luật Tài nguyên nước 2012 vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2023, điều chỉnh chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2022. Theo đó Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) đã được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp 5 và dự kiến thông qua vào kỳ họp 6 năm 2023.
Nội dung chi tiết của Hội thảo lấy ý kiến chỉnh sửa Luật Tài nguyên nước 2012 được cụ thể trong Dự thảo Luật Tài nguyên nước (sửa đổi).
Toàn cảnh Hội thảo Lấy ý kiến góp ý cho dự án sửa đổi Luật Tài nguyên nước 2012.
